Gender

Wat is het verschil tussen gender en geslacht?

Gender is een sociale constructie

Het hele M/V/X-concept is nogal complex. Iedereen kent het woord ‘geslacht’, maar er is ook ‘gender’. Wat is nu precies het verschil hiertussen? Het geslacht is biologisch bepaald via je DNA. Gender is de sociale, culturele en psychologische invulling van vrouwelijkheid en mannelijkheid. Dat begrip komt uit de Engelse taal en betekent letterlijk sociaal geslacht. 

Zo worden er in culturen bepaalde verwachtingen verbonden aan geslacht. Deze verwachtingen noemen we gendernormen. Het idee dat jongens met auto’s spelen en meisjes met poppen is een gendernorm in de Westerse samenleving.

Daarnaast zullen kinderen een genderidentiteit ontwikkelen (het innerlijke gevoel van vrouwelijkheid of mannelijkheid), wat tot uiting kan komen in hun genderexpressie (de mate waarin men zich vrouwelijk of mannelijk toont). Begrippen als vrouwelijkheid en mannelijkheid zijn dus eigenlijk niet zo gemakkelijk af te bakenen.
Gender gaat dus om hoe je jezelf voelt, hoe je jezelf toont, maar ook om verwachtingen: hoe gedraag je je als jongen of meisje? En welke verwachtingen hebben mensen over hoe jongens of meisjes zich zouden moeten gedragen? Die rollen, verwachtingen en hoe we ons ernaar gaan gedragen: dat is gender.

Het gender van elke mens bestaat uit 3 verschillende aspecten

GESLACHT	Dat is (meestal) duidelijk zichtbaar: man, vrouw of intersekse variatie (wanneer mensen in mindere of meerdere mate biologische kenmerken van beide geslachten vertonen).
GENDERIDENTITEIT	Hoe je je vanbinnen voelt. Voel je je man, vrouw of ergens tussenin?
GENDEREXPRESSIE	Hoe je je toont aan de buitenwereld. Wat je uitdrukt over je gevoelsleven en hoe anderen dat van jou verwachten. Dat kan bijvoorbeeld via kleding en make-up, maar ook door taal, gedrag, lichaamshouding.

In het volgende stukje gaan we even dieper in op de invloed van gender en geslacht doorheen je leven. We starten bij de geboorte en kijken ook naar genderidentiteit en -expressie tijdens het opgroeien. 

Kan geslacht meer zijn dan enkel man of vrouw?

“Is het een jongen of een meisje?” Het is een van de meest gestelde vragen wanneer er een baby wordt geboren. Op basis van zichtbare geslachtskenmerken wordt bij de geboorte namelijk het biologische geslacht vastgelegd. Vaak wordt er gezegd dat er maar twee geslachten zijn, man en vrouw, wat eigenlijk niet juist is.

Er bestaan ontelbare variaties in geslachtskenmerken. Hoewel we de meeste mensen volgens de norm in het hokje man of vrouw plaatsen, worden 1 op de 200 mensen die geboren met een variatie die niet past binnen de norm van man of vrouw. Dat noemen we een intersekse variatie.

Let op, een persoon met een intersekse variatie heeft niets te maken met transgender-zijn of holebi-zijn. Over intersekse personen is nog te weinig kennis in de samenleving, net omdat die niet passen binnen die strikte, binaire vorm van man of vrouw. 

Tijd dus om hierover te spreken en ons strikte denken over man of vrouw uit te dagen. Er zijn niet gewoon twee hokjes.Het is een continuüm waar zeer veel variatie in zit.

Oefening op Gendercontinuüm Orden een fictieve groep mensen op een lijn van ‘volledig man’ tot ‘volledig vrouw’. Sommige mannen staan helemaal links bij ‘volledig man’, en sommige vrouwen rechts bij ‘volledig vrouw’. Anderen bevinden zich verspreid op andere punten op die lijn. Bemerkingen: Welke aspecten zou je gebruiken om te bepalen of iemand ‘volledig man of vrouw’ is? Gaat iemand anders dezelfde aspecten gebruiken of hebben die een andere invulling van ‘volledig man of vrouw’? Denk je dat een andere persoon net dezelfde ordening gemaakt hebben?Wat betekent dat nu eigenlijk ‘volledig man of vrouw’? En waarom is dat belangrijk? OPGELET! Deze oefening kun je niet zomaar met een groep doen. Deze kan zeer confronterend zijn. Je kunt het pas doen als iedereen elkaar kent, vertrouwt en helemaal veilig voelt.

Wanneer ontdekt iemands gender?

Er zijn verschillende theorieën over hoe en wanneer genderidentiteit tot stand komt, maar over het algemeen wordt aangenomen dat kinderen rond de leeftijd van 3 jaar de kern van hun genderidentiteit hebben ontwikkeld. 

Op die leeftijd leren kinderen ook over de verwachtingen en rollen die gepaard gaan met gender. Omdat ze die leren van hun omgeving, gaan ze dan ook activiteiten en speelgoed kiezen die ‘passen’ bij hun gender. Het is belangrijk dat je als opvoeder (leerkracht, begeleider, ouder…) je kind de veiligheid geeft te kunnen spelen en ontdekken wat die zelf wil, los van de verwachtingen die binnenkomen van buitenaf.

Sommigen voelen op dat moment dat hun genderidentiteit niet volledig overeenkomt met hun geboortegeslacht. Men heeft het dan vaak over transgenderpersonen, maar daar gaan we in het hoofdstuk “wat is transgender?” dieper op in.

Kun je gender zien?

Bij het opgroeien is ook de identiteitsontwikkeling een belangrijke stap. Jongeren gaan dan op zoek naar wie ze zijn en wie ze willen worden. Door onder andere te experimenteren met kleding, muziek, de manier van lopen en praten, gaan ze op zoek naar een vorm van expressie die bij hen past. Gender heeft namelijk een sterke impact op de expressie van een jongere. Bijna alles kun je zien in een vorm van genderexpressie, zoals:

• roze is voor meisjes;
• stoere kledij is voor jongens;
• …

Onze (gender)expressie wordt dus sterk beïnvloed door datgene wat anderen verwachten dat  bij een man of vrouw hoort. Die verwachtingen noemen we genderstereotypen. Dit brengt ons bij het volgende onderdeel over genderstereotypen.

Bronnen

http://transgenderinfo.be/m/identiteit/concepten/geslacht/

Pamela J. Kalbfleisch; Michael J. Cody (1995). Gender, power, and communication in human relationships. Psychology Press.